Τα Θρησκευτικά στο Νέο Λύκειο: ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΗΣ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

Ερωτήσεις Σύντομης Απάντησης και όχι μόνο...!!!

Quiz

Γιατί είναι απαραίτητη η συμμετοχή του πιστού στη λατρεία της εκκλησίας; (εν. 1)
1. Η λατρεία είναι η έκφραση της πίστης μας. Δε μπορούμε να λέμε ότι πιστεύουμε στο Θεό και να μην τον λατρεύουμε. Αν συμμετέχουμε στα τελούμενα, γινόμαστε «συνιερουργοί». Οι λαϊκοί έχουν ιερατικό χάρισμα, αυτό της «γενικής Ιεροσύνης», το οποίο έλαβαν με το Βάπτισμά τους. Τέλος, η λατρεία είναι μια ουσιαστική υπόθεση για την ύπαρξή μας, αφού μας συνδέει με το Θεό και μας οδηγεί στην ενότητα με τους συνανθρώπους μας.
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της ορθόδοξης λατρείας; (εν. 2)
1. Η λατρεία της Εκκλησίας μας χαρακτηρίζεται ως μυσταγωγική, διότι «μυεί» τον πιστό στη λατρεία του αληθινού Θεού. Είναι , ακόμη, αναγωγική, διότι στρέφει τον πιστό προς τα άνω («ἂνω σχῶμεν τάς καρδίας»)1 αλλά και πνευματική διότι γίνεται «ἐν πνεύματι και ἀληθείᾳ» (Ιωάν. 4,23). Είναι λατρεία λογική, διότι ο άνθρωπος πλησιάζει το Θεό ως λογικό ον και δε στηρίζει τη λατρεία του σε «άλογα» μέσα (π.χ. θυσίες ζώων κ.τ.ό.)2. Και, τέλος, είναι ορθόδοξη, γιατί θεμελιώνεται στην Παράδοση και στην πίστη των αγίων.
Αφού η λατρεία μας είναι πνευματική και ο Θεός δεν κατοικεί «ἐν χειροποιήτοις ναοῖς», γιατί χρησιμοποιούμε ναούς; (εν. 2 & 3)
1. Ο χώρος τέλεσης της χριστιανικής λατρείας ονομάστηκε ναός (από το ναίω= κατοικώ), διότι σ’ αυτόν «κατοικεί» ο Θεός. Εκτός από ναός, ονομάζεται και εκκλησία, γιατί εκεί γίνεται η σύναξη της χριστιανικής κοινότητας, της Εκκλησίας. Στους πρώτους χριστιανικούς χρόνους δεν κτίζονταν ναοί και λόγω των διωγμών (1ος -αρχές 4ου αι.), αλλά και διότι κατά την πίστη μας ο Θεός «οὐκ ἐν χειροποιήτοις ναοῖς κατοικεῖ»
  Ο Θεός δεν περιορίζεται ούτε από τον τόπο ούτε από το χρόνο. Παντού, σε κάθε τόπο και σε κάθε ευκαιρία μπορούμε να προσευχηθούμε και να ζητήσουμε την ευλογία και τη δύναμή του.
  Αυτό βέβαια δεν καταργεί το ναό που είναι ο οίκος του Θεού, ο χώρος όπου γίνεται η λατρεία του. Εκεί ο πιστός διευκολύνεται να συγκεντρώσει το νου του, να υψώσει την καρδιά του στο Θεό, να ενώθεί καλύτερα με αυτόν.
Ποια είναι τα κοινά σημεία της Θ. Λειτουργίας με το «Μυστικό Δείπνο»; (εν. 3)
1. Όταν τελείται το μυστήριο αυτό, θυμόμαστε όλη τη ζωή του Χριστού: από τη Γέννησή του ως τα Πάθη, την Ανάσταση και την Ανάληψή του. Ο ίδιος μας το παράγγειλε: «Αυτό που κάνω τώρα να το κάνετε σε ανάμνησή μου» (Λουκ. 22, 19). Η θύμηση αυτή είναι ζωντανή ανάμνηση, μια αναπαράσταση. Όπως το λέει ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος: «Το δείπνο αυτό είναι το ίδιο με εκείνο (το Μυστικό Δείπνο)· σε τίποτα δεν υστερεί. Σε κάθε Θεία Λειτουργία, καθόμαστε στο ίδιο τραπέζι, που κάθισαν και οι μαθητές εκείνο το βράδυ. Στο μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας, είναι παρών ο Κύριος, ο σταυρωμένος, αυτός που θα ξανάρθει.
Τι είναι το "κατ' εικόνα" και το "καθ' ομοίωσιν"; Ποιες υποχρεώσεις δημιουργεί στον άνθρωπο; (εν. 6)
1. Το στοιχείο της εικόνας του Θεού στον άνθρωπο είναι το λογικό και η ελεύθερη βούληση. Ο άνθρωπος πλάστηκε όχι μόνο «κατ’ εἰκόνα» αλλά και «καθ’ ὁμοίωσιν» του Θεού. Την «ομοίωση» με το Θεό θα επιτύγχανε ο άνθρωπος με τη σωστή χρήση της ελεύθερης βούλησης. Βασική υποχρέωση του ανθρώπου είναι η σωστή χρήση της πνευματικής εελυθερίας του, ώστε να επιτύχει τον ιδιαίτερο σκοπό για τον οποίο δημιουργήθηκε, την ομοίωση δηλ. τη Θέωση, τη βαθύτερη κοινωνία μαζί Του.
Θεία Οικονομία ονομάζεται το σχέδιο επέμβασης του Θεού στην ανθρώπινη ιστορία με στόχο τη σωτηρία του ανθρώπου. α. Για ποιους λόγους ο Θεός επενέβηκε στην ανθρώπινη ιστορία; β. Ανάφερε επιγραμματικά τις φάσεις υλοποίησης του σχεδίου της Θείας Οικονομίας. (εν. 7)
1. α. Όταν ο άνθρωπος έχασε την πνευματική επικοινωνία με το Δημιουργό Θεό του, οδηγήθηκε στην πίστη σε ανύπαρκτους θεούς και στην ειδωλολατρία, ενώ ο υπέρμετρος εγωισμός και ατομικισμός του τον οδήγησαν σε ανηθικότητες, αδικίες, πολέμους και στη δημιουργία του κακού στον κόσμο, εφόσον στόχος του έγινε η εξουσία και κυριαρχία του στον συνάνθρωπο και τον κόσμο.
  β. Φάση 1η Πρόσωπα και γεγονότα της Π.Δ. Κλήση του Αβραάμ και των απογόνων του, πατριαρχών του Ισραήλ, του Μωυσή και των προφητών, οι οποίοι προετοιμάζουν τον κόσμο για την έλευση του Μεσσια.
  Φάση 2η Πρόσωπα και γεγονότα της Κ.Δ . Γέννηση, ζωή, δράση, διδασκαλία, πάθος, ανάσταση του Ιησού.
  Φάση 3η Πρόσωπα και γεγονότα της εκκλησίας του Χριστού. Δράση των αποστόλων, των μαρτύρων και των Αγίων της εκκλησίας αλλά και όλων των πιστών έως σήμερα, συνεχίζουμε το έργο του Ιησού, δηλ. τη σωτηρία του ανθρώπου με ελευθερία και αγάπη και την πνευματική επικοινωνία με το Θεό.
Πότε εορτάζονταν αρχικά τα Χριστούγεννα και γιατί σήμερα εορτάζονται στις 25 Δεκεμβρίου; (εν. 8)
1. Η γέννηση και τη βάπτιση του Χριστού ως τα μέσα του 4ου αιώνα γιορτάζονταν μαζί στις 6 Ιανουαρίου με το όνομα Επιφάνια (φανέρωση του Θεού). Αργότερα, ορίστηκε να γιορτάζονται τα Χριστούγεννα στις 25 Δεκεμβρίου. Η ημέρα αυτή ήταν αφιερωμένη από τους εθνικούς στο Θεό ήλιο. Ταίριαζε λοιπόν για τη γιορτή του Χριστού, του Ήλιου της δικαιοσύνης, που χάρισε το πνευματικό φως του σε κείνους που κατοικούσαν στο σκοτάδι.
Τι καινούργιο έφερε η Γέννηση του Χριστού στον κόσμο, ώστε να ονομαστούν τα Χριστούγεννα «γενέθλια ημέρα της ανθρωπότητας»; (εν. 8)
1. Η σωτηρία που μας χάρισε ο Χριστός είναι διπλή: επανόρθωση και ανύψωση. Επανόρθωσε "το σφάλμα του Αδάμ", και μας άνοιξε το δρόμο για την πνευματική επικοινωνία με το Θεό. Ο Χριστός γεννιέται για να αναστήσει, να αναστηλώσει, τη θεϊκή εικόνα του ανθρώπου, για να νικήσει τη φθορά και το θάνατο και να χαρίσει στον άνθρωπο τη σωτηρία και την αιωνιότητα. Έτσι ο άνθρωπος, μέσω του νέου Αδάμ, του Χριστού, επαναγεννάται και ζει την αιωνιότητα στην παρούσα αλλά και στη μέλλουσα ζωή.
Ο Χριστός σταυρώθηκε για τη σωτηρία μας. Πως μπορούμε να ανταποκριθούμε στη μέγιστη θυσία του και να συμμετέχουμε σήμερα στο πάθος Του; (εν. 10)
1. Ο σημερινός άνθρωπος μπορεί να ανταποκριθεί με τη συμπόρευση και τη συσταύρωση του, καθαρίζοντας το πνεύμα του από κάθε αταίριαστη επιθυμία. Επίσης εάν θέλει να ακολουθήσει το Χριστό ως συνοδοιπόρος στο δρόμο του Σταυρού και της Ανάστασης θα πρέπει η καρδιά του να είναι καθαρή.
Τι σημαίνει για τη ζωή του χριστιανού το νίψιμο των ποδιών των μαθητών από το Χριστό; (εν. 10)
1. Όταν θυμόμαστε το Μυστικό Δείπνο, θυμόμαστε και κάτι σημαντικό που προηγήθηκε: ο Κύριος ένιψε τα πόδια των μαθητών του. Είναι σαφές, επομένως, ότι δεν μπορούμε να συμμετάσχουμε στο Μυστικό Δείπνο (να μεταλάβουμε) αν δε μιμηθούμε το Χριστό στο παράδειγμα της ανιδιοτελούς προσφοράς (διακονίας) προς τους συνανθρώπους μας. Επίσης δεν πρέπει να ξεχνάμε οτί ο Κύριος δεν ήρθε στον κόσμο για να υπηρετηθεί αλλά για να υπηρετήσει, γι' αυτό κι ο χριστιανός καλείται ν' αρνηθεί τον εγωισμό του και να θέσει τον εαυτό του στην υπηρεσία των συνανθρώπων του.
Ποιος είναι ο πραγματικός θάνατος κατά την ορθόδοξη αντίληψη; (εν.12)
1. Ο πραγματικός θάνατος δεν είναι ο σωματικός θάνατος, αλλά ο πνευματικός χωρισμός από την πηγή της ζωής, το Θεό. Αυτός ο πνευματικός χωρισμός μας στερεί την αιώνια ζωή που μπορούμε να έχουμε ήδη από την παρούσα ζωή. Ο σωματικός θάνατος δεν είναι το τέλος, ούτε αποστερεί από τον άνθρωπο την αιώνια ζωή, που αποτελεί το ύψιστο δώρο του Θεού στον άνθρωπο. Ο αναστημένος Χριστός αποτελεί απόδειξη της αιώνιας ζωής, της δικής μας ανάστασης που προσφέρεται απλόχερα μέσα από την πνευματική επικοινωνία με το Θεό.
Τι σημαίνει, κατά τη χριστιανική διδασκαλία, «αθανασία»; (εν. 12)
1. Ο άνθρωπος δεν είναι από την ίδια του τη φύση αθάνατος. Η αθανασία τού χαρίστηκε από το Θεό. Αν ο Θεός έπαιρνε πίσω αυτό το δώρο, ο άνθρωπος και όλος ο κόσμος θα επέστρεφαν στην ανυπαρξία. Όμως η αθανασία δεν είναι απλή επιβίωση ή συνέχεια της βιολογικής ζωής, αλλά η μετοχή στον «παράδεισο» και ως Παράδεισος νοείται η αιώνια κοινωνία με το Χριστό.
Πώς κατανοείς τον ακόλουθο μοναστηριακό λόγο: «Αν πεθάνεις πριν πεθάνεις, δεν θα πεθάνεις, όταν πεθάνεις»! (εν.12)
1. Αν πριν πεθάνεις σωματικά, πεθάνεις δηλ. νεκρώσεις την αμαρτία μέσα σου πολεμώτας τα πάθη σου, τότε δε θα πεθάνεις ποτέ, ακόμα και όταν πεθάνεις σωματικά.
  Θα ζείς την απόλυτη, αιώνια ζωή μέσω της επικοινωνίας με το Θεό.
Πώς πραγματοποιείται η γνώση του Θεού στη λατρεία της Εκκλησίας; (εν.13)
1. Το Θεό μπορούμε να τον γνωρίσουμε στο πρόσωπο του Θεανθρώπου Χριστού. Η ανθρώπινη φύση του Χριστού είναι ενωμένη «ασύγχυτα και αχώριστα» με τη θεϊκή του φύση. Όποιος, λοιπόν, ενωθεί μαζί με την ανθρώπινη φύση του, ενώνεται και με τη θεία και άκτιστη ενέργεια, που εκπέμπει ο Χριστός ως Θεάνθρωπος. Ο τρόπος για να ενωθούμε με την ανθρώπινη φύση του Χριστού είναι μόνο μία, η Θεία Ευχαριστία, η κοινωνία του σώματος κα του αίματος του Ιησού. Τότε συμμετέχουμε και στη θεϊκή ενέργεια του Χριστού και γνωρίζουμε τον ίδιο το Θεό. Επίσης με την πνευματική ζωή (προσευχή, άσκηση, συμμετοχή στα μυστήρια), μπορούμε και εμείς να φθάσουμε στο φωτισμό του Αγίου Πνεύματος και τη θέωση, όπως οι άγιοί μας, που ζουν ενωμένοι με το Χριστό και την ονομάζουν Θεοπτία.
Ποια σημασία έχει το μυστήριο της Αγίας Τριάδος για τη συγκρότηση της ανθρώπινης κοινωνίας; ή Ποιες είναι οι κοινωνιολογικές προεκτάσεις του μυστηρίου της ύπαρξης της Αγίας Τριάδας; (εν.14)
1. Όπως τα τρία Πρόσωπα της Αγίας Τριάδας είναι μεταξύ τους ομοούσια με τη μία θεία ουσία, είναι ίσα, ομότιμα και ισότιμα, έτσι και όλοι οι άνθρωποι είμαστε «ομοούσιοι» μεταξύ μας (έχουμε την ίδια ουσία). Καλούμαστε όμως να γίνουμε και ισότιμοι και ίσοι, σε μια κοινωνία αληθινής αδελφοσύνης, χωρίς ταξικές διαφορές. Όλες οι διαφορές στην ανθρώπινη κοινωνία είναι καρπός της αμαρτίας μας και προέρχονται από την έλλειψη της αγαπητικής σχέσης μεταξύ των ανθρώπων. Μια τέτοια όμως κοινωνία απαιτεί πολύ αγώνα από τους πιστούς και προϋποθέτει τη χάρη του Αγίου Πνεύματος.
Πώς αντιλαμβάνεστε το χαρακτηρισμό του Θεού ως «τρισηλίου φωτός»; (εν.14)
1. Όπως το φως προέρχεται από τον ένα ήλιο, έτσι και το πραγματικό Θείο φως προέρχεται από τρείς ήλιους, δηλ. τις τρία πρόσωπα της Αγίας Τριάδας. Ο Θεός χαρακτηρίζεται ως τρισήλιο φώς ως σαφής αναφορά στο τρισυπόστατο της ουσίας Του. Ο Θεός είναι μια ουσία, αλλά τρία θεία Πρόσωπα. Τα τρία Πρόσωπα είναι μεταξύ τους ομοούσια, έχουν ομού (από κοινού) τη μία θεία ουσία. Είναι ίσα, ομότιμα και ισότιμα. Κάθε θείο Πρόσωπο είναι ολόκληρος και τέλειος Θεός. Ο Υιός γεννάται αιώνια από τον Πατέρα. Το «Πνεύμα» εκπορεύεται από τον Πατέρα. Ο Πατέρας είναι η αιώνια «πηγή» των δύο άλλων Προσώπων. Γι' αυτό η Αγία Τριάδα είναι το μυστήριο των μυστηρίων.
Τι καινούριο έφερνε η Εκκλησία στον κόσμο; (εν.15)
1. Η εκκλησία έφερε έναν νέο τρόπο ζωής. Οι άνθρωποι ζουν με πνεύμα αδελφοσύνης και αγάπης (κοινά δείπνα - εκούσια κοινοκτημοσύνη), με καθημερινή τέλεση της Θείας Ευχαριστίας. Εκτός από αυτά και η ζωή τους είναι θαυμαστή. Ζουν στη γη, αλλά είναι πολίτες του ουρανού. Οι φυλετικοί φραγμοί σπάζουν, ο Χριστός και η σωτηρία που προσφέρει, είναι για όλους. Η εκκλησία ένωσε όλους τους ανθρώπους χωρίς διακρίσεις. Τόνισε την αξία των αρετών και κατέκρινε την αμαρτία, το κακό, την αδικία, τη στέρηση της ελευθερίας από όπου και εάν προέρχεται. Αγωνίζεται όχι μόνο για τις πνευματικές αλλά και για τις υλικές ανάγκες των συνανθρώπων μας, χωρίς διακρίσεις. Επίσης θα πρέπει να διαχωρίσουμε την ποιότητα του πολυποίκιλου έργου της εκκλησίας από τις εποχές εκείνες του σκοταδισμού και της Θεοκρατίας, του Παπισμού και της Ιεράς εξέτασης που αποδίδονται σε ανθρώπινα εγκληματικά λάθη και παραλείψεις και όχι στις αξίες και στο οικουμενικό πνεύμα που διακήρυξε (και αγωνίστηκε-ζεται γα την επικράτηση τους) ο Χριστιανισμός και η εκκλησία του.
Είπαν πως «η Εκκλησία είναι ο ιερός τόπος, όπου το θείο ενώνεται με το ανθρώπινο, το αιώνιο ζει μέσα στο χρόνο, ο ουρανός αντανακλάται πάνω στη γη». Πώς τα κατανοείς όλα αυτά; (εν.15)
1. Το θείο ενώνεται με το ανθρώπινο, μέσω της Θείας ευχαριστίας όπου οι άνθρωποι κοινωνούν το σώμα και το αίμα του Χριστού που μας ενώνει με το Θεό.
  Το αιώνιο ζει μέσα στο χρόνο, ο ουρανός αντανακλάται πάνω στη γη.. διότι μπαίνοντας στο ναό είναι σαν να πατούμε στον ουρανό. Ο χρόνος καταργείται, γιατί ζούμε συγχρόνως τη ζωή και το έργο του Χριστού (παρελθόν), αυτό που γίνεται τώρα με τη σύναξη των πιστών και το δεσμό τους με τον Κύριο (παρόν) και αυτό που θα 'ρθει, το προσδοκώμενο, το αιώνιο. Επίσης κατά τη Θεία λειτουργία δε μετέχουμε μόνο οι ζώντες (στρατευμένη εκκλησία) αλλά και όλος ο ουράνιος κόσμος και όσοι προγεύονται την αιώνια ζωή (θριαμβεύουσα εκκλησία).
Γιατί η Παναγία θεωρείται εκπρόσωπος όλου του ανθρώπινου γένους στο σχέδιο του Θεού για τη σωτηρία του κόσμου; (εν.16)
1. Με τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου αρχίζει η πραγματοποίηση του σχεδίου που είχε αναγγείλει ο Θεός αμέσως μετά την πτώση των πρωτοπλάστων: ότι ο Υιός του Θεού θα γίνει άνθρωπος ώστε με το Πάθος και την Ανάστασή του να σώσει τον άνθρωπο και να τον οδηγήσει πάλι στον Παράδεισο.
  Είναι φανερό, ότι χωρίς τη συμβολή της Θεοτόκου, το σχέδιο του Θεού για τη σωτηρία του ανθρώπου θα ήταν αδύνατο να πραγματοποιηθεί. Ο Θεός για να σαρκωθεί ζήτησε την ανθρώπινη συνεργασία. Και η Θεοτόκος, εκπροσωπώντας το ανθρώπινο γένος, είπε το μεγάλο «ναι». Γι' αυτό και οι πιστοί θεωρούν ότι η Παναγία, ακόμη και κατά το γεγονός της Κοίμησής της, παραμένει πάντοτε η «γέφυρα» και η μεσίτρια μεταξύ Θεού και ανθρώπων.
Ποιες είναι οι διαφορές μεταξύ της ορθόδοξης και της ρωμαιοκαθολικής παράδοσης σχετικά με τη Σύλληψη και την Κοίμηση της Θεοτόκου; (εν.16)
1. Ο όρος «Παναγία» προέρχεται από τους δύο όρους Θεοτόκος και Αειπάρθενος, δηλαδή από το γεγονός ότι γέννησε το Θεό, και εκφράζει την πλήρη αγιότητα της Θεοτόκου γιατί έγινε μητέρα του Θεού. Η Θεοτόκος, επομένως, δε γεννήθηκε απαλλαγμένη από το προπατορικό αμάρτημα (όπως υποστηρίζουν οι Ρωμαιοκαθολικοί με το δόγμα περί «Ασπίλου Συλλήψεως» της Θεοτόκου από τους γονείς της), αλλά έλαβε το χάρισμα της πλήρους αγιότητας κατά την ώρα του Ευαγγελισμού.
  
  Η ορθόδοξη παράδοση μας διδάσκει, επίσης, ότι ο θάνατος της συνέβη πραγματικά, σε αντίθεση με την αντίληψη του Ρωμαιοκαθολικισμού ότι η Παναγία δεν πέθανε αλλά αναλήφθηκε στον ουρανό με το σώμα της. Σύμφωνα, λοιπόν, με την ορθόδοξη παράδοση, το σώμα της Θεοτόκου «μετέστη» στον ουρανό μετά το θάνατο της, διότι τότε ακριβώς έγινε άφθαρτο, γνώρισε δηλαδή τη δόξα που προέρχεται από το γεγονός ότι γέννησε το Θεάνθρωπο Χριστό.
Ποιες είναι οι δύο κυριότερες σχολές - τεχνοτροπίες αγιογραφίας που αναπτύχθηκαν στη μετα-βυζαντινή εποχή 14ος - 16ος αιώνας; (εν. 18)
1. Στη Θεσσαλονίκη, διαμορφώθηκε η πρώτη «σχολή» δηλ. τεχνοτροπία, τάση, που ονομάζεται «Μακεδονική», με κυριότερο εκπρόσωπο της τον Μανουήλ Πανσέληνο. Οι φυσιογνωμίες ζωγραφίζονται με ζωηρά χρώματα και παριστάνονται με φυσικές κινήσεις, ρεαλιστικές, αλλά ταυτόχρονα εξιδανικευμένες. Φαίνεται δηλ. στα πρόσωπα, παρόλο που είναι φυσικά, η ένταση της ψυχής και ο πνευματικός της κόσμος.
  
  Η άλλη «σχολή» λέγεται «Κρητική». Ξεκίνησε από την Κων/πολη και διαμορφώθηκε στην Κρήτη κατά το 16ο αι., με κυριότερο εκπρόσωπο τον Κρητικό Θεοφάνη. Διαφέρει από τη Μακεδονική, γιατί είναι περισσότερο παραδοσιακή. Τα πρόσωπα εικονίζονται ασκητικά, συγκρατημένα, αυστηρά, αλλά συνάμα υποβλητικά και ευγενικά.
Γιατί στη βυζαντινή εικόνα τα πρόσωπα, το τοπίο, τα κτίρια δεν είναι μια φυσική απεικόνιση της πραγματικότητας; Τι δείχνει αυτό; (εν. 18)
1. Οι εικόνες δεν είναι σαν τις φωτογραφίες. Δεν είναι η φυσική απεικόνιση των προσώπων που εικονίζονται. Γι' αυτό παρατηρούμε ότι για τον ίδιο άγιο ή για το Χριστό υπάρχουν διαφορετικές απεικονίσεις. Το ίδιο συμβαίνει και με τα κτίρια ή το τοπίο. Μπορεί να υπάρχουν μερικά χαρακτηριστικά στοιχεία, που δείχνουν για ποιο εικονιζόμενο πρόσωπο πρόκειται, για ποιο τόπο ή εποχή.
  Τα πρόσωπα φανερώνουν μια "μυστική" πραγματικότητα, τη δόξα του ουρανού. Γι' αυτό η εικόνα μοιάζει με το πρωτότυπο, αλλά και διαφέρει από αυτό. Τα ανθρώπινα χαρακτηριστικά είναι αλλοιωμένα, μεταμορφωμένα. Δεν ισχύουν πια οι γήινες και φυσικές αναλογίες, γιατί το εικονιζόμενο πρόσωπο μετέχει σε μια άλλη πραγματικότητα, στη θεία χάρη, στην ουράνια κατάσταση. Άλλωστε η θεία χάρη είναι εκείνη που κάνει τις εικόνες να θαυματουργούν.
Που στηρίζεται η ορθόδοξη πίστη στις εικόνες; (εν. 18)
1. «Στα παλιά τα χρόνια ο Θεός, ο ασώματος και ασχημάτιστος διόλου δεν εικονιζόταν. Τώρα όμως επειδή έγινε ορατός κατά τη σάρκα και επικοινώνησε με τους ανθρώπους, εικονίζω το βλεπόμενο (πρόσωπο) του Θεού». Ιω. Δαμασκηνός.
  
  Όταν προσκυνούμε τις άγιες εικόνες, η τιμή δεν απευθύνεται στο υλικό από το οποίο είναι κατασκευασμένες, αλλά, όπως έγραψε ο Μ. Βασίλειος, «πρός τό πρωτότυπον διαβαίνει». Αυτήν την ιδέα πρόβαλε και ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός στην υπεράσπιση των αγίων εικόνων, αυτήν υιοθέτησε και η Ζ' Οικουμενική Σύνοδος. Αυτό το πρωτότυπο, δηλ. το εικονιζόμενο πρόσωπο, είναι υπαρκτό, σε αντίθεση με το είδωλο και το ξόανο, όπου το πρωτότυπο είναι φανταστικό και ανύπαρκτο.
α. Ποιο είναι το κεντρικό μήνυμα της γιορτής των Αγίων Πάντων;
β. Ποια είναι η έννοια της τιμής των αγίων;
γ. Υπάρχει σχέση μεταξύ ενός χριστιανού και του αγίου, του οποίου φέρει το όνομα; (εν. 19)
1. α. Η γιορτή των Αγίων Πάντων δίνει την ευκαιρία να τιμηθούν όλοι οι άγιοι: εκείνοι που έμειναν άγνωστοι και αφανείς και οι γνωστοί που τιμώνται κατά τη διάρκεια του χρόνου. Η κοινή γιορτή όλων των αγίων μάς υπενθυμίζει ότι όλοι αγωνίστηκαν για τον ίδιο σκοπό: την ένωσή τους με το Θεό, που τους στεφάνωσε νικητές.
  
  β. Οι άγιοι μεταφέρουν την ευλογία και το φωτισμό του Θεού. Αυτοί οι θεωμένοι άνθρωποι «παρέχουν χαρίσματα» στους πιστούς. Ζητάμε την ευχή τους και τη μεσιτεία τους αφού βρίσκονται ήδη κοντά στο Θεό και συμπαραστέκονται με στοργή και ενδιαφέρον στους αγωνιζόμενους πιστούς.
  
  γ. Ο κοινός εορτασμός τους απευθύνει μια πρόσκληση, κοινή προς όλους τους πιστούς: ν' αγωνιστούν, όπως κι εκείνοι, στο στίβο των πνευματικών αθλημάτων, έχοντας βέβαιη την ελπίδα της νίκης, μια ελπίδα που πηγάζει και από τη δική τους νίκη. Αν μιμηθούμε το παράδειγμα τους, μιμούμαστε τον ίδιο τον Κύριο. Αυτό το νόημα έχει και ο ιδιαίτερος σύνδεσμος του καθένα μας με το όνομα ενός αγίου.
Γιατί ο άγιος θεωρείται πρότυπο του αληθινού ανθρώπου; (εν.19)
1. Οι Άγιοι αγωνίστηκαν, παραμέρισαν το εγώ τους, ώστε να φανερωθεί μέσα τους η χάρη του Θεού. Στα πρόσωπα των αγίων, βλέπουμε τον αληθινό άνθρωπο, εκείνον που έπλασε ο Θεός με προοπτική τη θέωση. Ο άγιος αποδέχεται πλήρως το συνάνθρωπο του, χωρίς να προσμετρά την ομορφιά ή την ασχήμια του, τον πλούτο ή τη φτώχια του, τη σοφία ή την άγνοιά του. Αγκαλιάζει ολόκληρη τη δημιουργία με τρόπο αφανή, μυστικό. Σε κάθε εποχή, η γνησιότητα της ζωής τους, η μεγάλη τους απλότητα και οι αρετές τους προσελκύουν τους πιστούς, οι οποίοι τους θεωρούν ως το «αλάτι της ζωής.» Η μίμηση των αγίων είναι μίμηση του Χριστού.
  Η «καταλλαγή» (δηλ. η συμφιλίωση και η οικείωση) με το Θεό, το συνάνθρωπο και τη φύση είναι το ζητούμενο στο σύγχρονο ανθρωπολογικό. προβληματισμό.
Ποιοι Άγιοι εορτάζουν την εορτή των Αγίων Πάντων; (εν. 19)
1. Οι πρώτες ομάδες των Αγίων Πάντων είναι οι προφήτες, οι οποίοι προετοίμασαν τον ερχομό του Κυρίου, αλλά και οι δίκαιοι της Παλαιάς Διαθήκης, που έζησαν σύμφωνα με τις εντολές του Θεού, αναμένοντας την εκπλήρωση των θεϊκών υποσχέσεων περί του Μεσσία. Ως τελευταίος (χρονικά) προφήτης τιμάται ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος.
  Ακολουθούν οι απόστολοι που μετέφεραν το χριστιανικό μήνυμα σε όλα τα έθνη και, μετά, οι μάρτυρες που έχυσαν το αίμα τους για την πίστη του Χριστού, οι ομολογητές, που ομολόγησαν θαρραλέα το Χριστό μπροστά στις ανθρώπινες εξουσίες, οι ιεράρχες και διδάσκαλοι, που στήριξαν την ορθή πίστη και αγωνίστηκαν για το ποίμνιο τους, οι όσιοι και ασκητές, που αγωνίστηκαν εναντίον των παθών και των επιθυμιών του σώματος, φθάνοντας σε αγγελική κατάσταση.
Πότε και κάτω από ποιες προϋποθέσεις βαπτίζονταν οι χριστιανοί στην αποστολική και μεταποστολική εποχή; ( εν. 21)
1. Στην πρώτη χριστιανική εποχή, οι άνθρωποι βαπτίζονταν μεγάλοι. Η κατήχησή τους κρατούσε τρία χρόνια και τη νύχτα του Πάσχα βαπτίζονταν ομαδικά. Ανάλογα με το στάδιο της κατήχησης λέγονταν: 1ον. ακροώμενοι, 2ον. κυρίως κατηχούμενοι και 3ον. φωτιζόμενοι. Οι πρώτοι άκουγαν το λόγο του Θεού, χωρίς άλλη υποχρέωση. Οι δεύτεροι παρακολουθούσαν το πρώτο μέρος της Θείας Λειτουργίας με την υποχρέωση να ζουν χριστιανικά και οι τρίτοι ήταν εκείνοι που τους χώριζαν από το Βάπτισμα λίγες εβδομάδες.
Στο μυστήριο του βαπτίσματος τι συμβολίζουν το νερό, το λάδι και η κουρά; (εν. 21)
1. Με το νερό ο πιστός καθαρίζεται από την αμαρτία, θάβει τον παλιό άνθρωπο και αναγεννιέται σε μια νέα ζωή.
  
  Αλείφεται με λάδι, όπως οι αθλητές της πάλης, γιατί θα παλέψει ενάντια στο κακό και στην αμαρτία.
  
  Το κόψιμο λίγων τριχών από το κεφάλι, από τέσσερα σημεία σε σχήμα σταυρού. Η πράξη αυτή συμβολίζει αφενός μεν μια μικρή θυσία του βαπτιζόμενου στο Λυτρωτή του και αφετέρου ότι ο νέος χριστιανός ανήκει πλέον στον Χριστό όπως οι δούλοι στην αρχαία εποχή που με την κουρά ανήκαν στον κύριό τους.
Για ποιους λόγους βαπτιζόμαστε για να γίνουμε χριστιανοί; (εν. 21)
1. Αυτός που βαπτίζεται απαλλάσσεται από την προπατορική αμαρτία. Αν είναι μεγάλος, απαλλάσσεται από όλες του τις αμαρτίες. Ακόμη περισσότερο: αποβάλει τη θνητή του φύση και ντύνεται το άφθαρτο και αθάνατο ένδυμα του Χριστού. Το Βάπτισμα δεν είναι μόνο λουτρό που καθαρίζει, αλλά «λουτρό παλιγγενεσίας» , δηλαδή αναγέννησης, νέας δημιουργίας. Η τριπλή κατάδυση και ανάδυση στο νερό της κολυμβήθρας σημαίνει τη συμμετοχή του βαπτιζόμενου στην τριήμερη ταφή και την Ανάσταση του Χριστού.
Γιατί μαζί με το Βάπτισμα δίνεται και το Χρίσμα; (εν. 21)
1. Τόσο στην Π. Δ όσο και στην Κ.Δ το χρίσμα συμβολίζε την έναρξη μιας ιερής αποστολής αλλά και τη λήψη των χαρισμάτων του Αγίου πνεύματος. Η χρίση μετά το βάπτισμα βεβαιώνει τη δωρεά των χαρισμάτων του Αγίου Πνεύματος. Με το μυστήριο του Βαπτίσματος γίναμε νεοσύλλεκτοι στρατιώτες του Χριστού. Με το Χρίσμα εξοπλιζόμαστε, τελειοποιούμε τις πνευματικές μας δυνάμεις, γινόμαστε κοινωνοί και μέτοχοι της ζωή του Χριστού. Δε φθάνει που ξαναγεννηθήκαμε, πρέπει και πνευματικά να προοδεύσουμε.
Ποια είναι η σημασία της σύστασης του μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας από το Χριστό; (εν. 22)
1. Η τέλεση της πρώτης Θείας Ευχαριστίας από τον Κύριο σηματοδοτεί το τέλος μιας ολόκληρης εποχής και την αρχή μιας καινούριας. Το ιουδαϊκό Πάσχα αποτελεί, πλέον, παρελθόν όπως και ολόκληρος ο παλιός κόσμος του μωσαϊκού νόμου. Ο Χριστός εγκαινιάζει το νέο και αληθινό Πάσχα. Από τη στιγμή εκείνη, σε κάθε Θεία Λειτουργία η Εκκλησία βιώνει (μέσα από την κάθοδο του Αγίου Πνεύματος) την παρουσία του Χριστού, σύμφωνα με τη δική του υπόσχεση: «Θα είμαι μαζί σας πάντα ως τη συντέλεια του κόσμου»
Να επισημάνετε τις ομοιότητες και τις διαφορές μεταξύ της Θείας Ευχαριστίας των πρώτων αιώνων και της σημερινής της μορφής. (εν. 22)
1. Αποστολική εποχή: Οι απόστολοι παρέδιδαν τον τρόπο τέλεσης της Θείας Ευχαριστίας, που ήταν μια επανάληψη των πράξεων του Κυρίου κατά το τελευταίο (μυστικό) Δείπνο: προσευχή- ψαλμωδία- διδασκαλία- τέλεση της Ευχαριστίας (ευλογία, δηλαδή, του άρτου και του οίνου και κοινωνία όλων των παριστάμενων πιστών). Επίσης πριν απο τη Θεία Ευχαριστία γίνονταν τα δείπνα της αγάπης, τις βραδινές ώρες.
  
  Από το 2ο αιώνα: η Θεία Ευχαριστία τελείται το πρωί στους τάφους των μαρτύρων. Διαβαζόταν κατ' αρχάς μια επιστολή των αποστόλων και ακολουθούσε ο ασπασμός της ειρήνης, η ευλογία των πιστών, μια ευχή ευχαριστίας και τα λόγια του Χριστού κατά το Μυστικό Δείπνο (...λαβετε, φάγετε.. πιείτε εξ αυτού πάντες..) Αμέσως μετά γινόταν η επίκληση του Αγίου Πνεύματος, για να καθαγιάσει τον άρτο και τον οίνο και να τον μεταβάλει σε Σώμα και Αίμα του Χριστού. Η Θεία Ευχαριστία τελείωνε με την κοινωνία του Σώματος και του Αίματος του Χριστού από τους πιστούς.
  
  Από τον 4ο αιώνα έως σήμερα: οι διάφορες προφορικές παραδόσεις καταγράφηκαν και, έτσι, δημιουργήθηκαν τα πρώτα κείμενα Λειτουργιών. Οι Πατέρες και διδάσκαλοι της Εκκλησίας, οι οποίοι καταπολέμησαν τους αιρετικούς με τις Οικουμενικές Συνόδους και τα συγγράμματά τους, έγραψαν και ευχές για τη Θεία Ευχαριστία και, έτσι, διαμορφώθηκαν καινούργιες Λειτουργίες με το όνομά τους (Λειτουργία Μ. Βασιλείου, Αγ. Γρηγορίου Θεολόγου, Αγ. Ιωάννου Χρυσοστόμου, Αγ. Επιφανίου Κύπρου κ.ά.)
Ποια είναι η διαφορά της ανάγνωσης της Καινής Διαθήκης εκτός του ναού από την ανάγνωσή της κατά τη Θεία Λειτουργία; (εν. 23)
1. Ο λόγος του Θεού που ακούγεται στη λατρεία έχει μια αμεσότητα: ο ίδιος ο Κύριος βρίσκεται ανάμεσά μας και μας διδάσκει. Η ώρα των αναγνωσμάτων είναι ιερή, επειδή δε γίνεται απλή ανάγνωση της Καινής Διαθήκης αλλά βίωση της θεϊκής παρουσίας. Γι' αυτό και ζητούμε τη χάρη του Θεού για την κατανόηση τους.
Γιατί η αλληλοσυγχώρηση των πιστών είναι προϋπόθεση για τη συμμετοχή τους στη Θεία Ευχαριστία; (εν. 23)
1. Ο χριστιανός δεν μπορεί να συμμετάσχει χωρίς να ζητήσει και να δώσει συγχώρηση. Γι' αυτό, πριν να ομολογήσουν την κοινή τους πίστη με το Σύμβολο της Πίστεως, καλούνται οι χριστιανοί από τον ιερέα ν' αλληλοσυγχωρεθούν, γιατί μόνο μ' αυτή την προϋπόθεση μπορούν να προσέλθουν στη Θεία Μετάληψη. Μεταλαμβάνοντας το Σώμα και το Αίμα του Κυρίου, οι πιστοί γίνονται ένα σώμα. Επομένως η ενότητα αυτή απαιτεί την απομάκρυνση, από τις ψυχές των πιστών, κάθε διαφοράς που τους χωρίζει.
Σε πόσα μέρη διακρίνεται η Θεία Λειτουργία; (εν. 23)
1. Η Θεία Λειτουργία διακρίνεται σε δύο τμήματα. Το πρώτο ονομάζεται «Λειτουργία των Κατηχουμένων», διότι κατά τη διάρκειά του παρέμεναν στο ναό και οι κατηχούμενοι (δηλαδή αυτοί που προετοιμάζονταν για το Βάπτισμα). Το δεύτερο τμήμα ονομάζεται «Λειτουργία των πιστών», διότι σ' αυτό παραβρίσκονταν μόνο όσοι με το Βάπτισμά τους εντάχθηκαν στο «σώμα του Χριστού», οι πιστοί.
Ποια είναι τα βασικά σημεία της Θείας λειτουργίας; Αναφέρετε λίγα χαρακτηριστικά στοιχεία από αυτά. (εν. 23)
1. α. Μικρή Είσοδος, δηλαδή η μεταφορά του Ευαγγελίου με πομπή από την Αγία Τράπεζα, όπου βρίσκεται μόνιμα, στο μέσον του ναού.
  β. Το αποστολικό ανάγνωσμα περιλαμβάνει μια περικοπή από τις Πράξεις των Αποστόλων ή τις Επιστολές της Καινής Διαθήκης.
  γ. Το ευαγγελικό ανάγνωσμα μας υπενθυμίζει κάποια πτυχή από το κήρυγμα του Κυρίου, από τα θαύματά του ή από άλλα γεγονότα της επίγειας ζωής του.
  δ. Κήρυγμα, δηλ. ανάλυση και εμβάθυνση του νοήματος της ευαγγελικής περικοπής της ημέρας.
  ε. Η Μεγάλη Είσοδος, δηλαδή η μεταφορά του άρτου και του οίνου - που πρόσφεραν οι πιστοί - από την πρόθεση στην Αγία Τράπεζα δια μέσω του ναού.
  στ. Η ομολογία του Συμβόλου της Πίστεως.
  ζ. Αγία Αναφορά, ( ..λάβετε φάγετε... πιείτε εξ αυτού πάντες..., επίκληση του Αγίου Πνέυματος, μεταβολή του άρτου και του οίνου σε σώμα και αίμα Χριστού, ανάγνωση των διπτύχων ζώντων και τεθνεόντων)
  η. Θεία κοινωνία, μετάληψη εκ του Αγίου Ποτηρίου όλων των πιστών χωρίς διακρίσεις, περιορισμούς και προϋποθέσεις.
Ποια είναι η βάση για τη σύσταση και την ιστορική εξέλιξη του μυστηρίου της μετάνοιας; (εν. 24)
1. Στην Π.Δ. άτομα και λαός του Θεού πολλές φορές αμαρτάνουν, αλλά, όταν συνειδητοποιούν το λάθος τους επιστρέφουν με συντριβή στο Θεό.
  Στην Κ.Δ, ο Ιωάννης ο Πρόδρομος κήρυττε τη μετάνοια Ο Κύριος, αγαπούσε και συγχωρούσε τους αμαρτωλούς, όταν αυτοί έδειχναν πίστη και αγάπη στο πρόσωπο του. Ακόμη, σύστησε το μυστήριο της Μετάνοιας ή Εξομολόγησης, παραχωρώντας την άδεια, τη δυνατότητα της άφεσης, στους αποστόλους και στους διαδόχους τους.
  Στους πρώτους αιώνες, όσοι χριστιανοί είχαν βαριά αμαρτήσει, αποκόπτονταν από το σώμα των πιστών. Για να επανασυνδεθούν με το σώμα της Εκκλησίας, έπρεπε να μετανοήσουν δημόσια.
Ποια είναι η βαθύτερη σημασία του μυστηρίου της μετάνοιας; (εν. 24)
1. Πολλοί άνθρωποι, όταν αμαρτάνουν λυπούνται και στενοχωρούνται. Η αληθινή όμως μετάνοια δεν είναι απλή μεταμέλεια. Είναι ο πόνος της καρδιάς μας, που δεν ανταποκριθήκαμε στην αγάπη του Θεού, δεν τιμήσαμε τον εαυτό μας και τους συνανθρώπους μας. Βιώνοντας το λάθος μας. αποφασίζουμε να αλλάξουμε τρόπο σκέψης και συμπεριφοράς, δηλαδή μετανοούμε και ζητούμε συγχώρηση
Για ποιους λόγους ο σύγχρονος άνθρωπος (πρέπει να ) συμμετέχει στο μυστήριο της εξομολόγησης; (εν. 24)
1. Είναι ανθρώπινο να αμαρτάνουμε. Μόνο ο Θεός είναι αναμάρτητος. Μερικά όμως από τα αμαρτήματά μας απωθούνται στο ασυνείδητο, γίνονται τραύματα που μας βασανίζουν και επηρεάζουν τόσο τη δική μας όσο και τη ζωή των άλλων. Το μυστήριο της Μετάνοιας μπορεί να μας απαλλάξει από τις συνέπειες της αμαρτίας, τύψεις, ενοχές, αντικοινωνικότητα. Πολλοί ψυχίατροι, όταν διαπιστώσουν ότι το πρόβλημα συνδέεται με τραύματα της ψυχής, συνιστούν στους ασθενείς τους να καταφεύγουν σε πνευματικό, διότι γνωρίζουν πως οι ψυχικές αναστατώσεις αυτού του είδους εκεί αποθεραπεύονται.
  
  Ο ιερέας εξομολόγος, ο πνευματικός, είναι κάτι ξεχωριστό και η προσφορά του στους πιστούς είναι μεγάλη. Το έργο του δεν είναι έργο ψυχιάτρου ή ψυχολόγου.Είναι φωτισμένοι άνθρωποι, που η πολυχρόνια άσκηση και προσευχή τούς χάρισε το φωτισμό και τη χάρη του Θεού. Διαθέτουν διορατικότητα, αγάπη, επιείκεια. Έτσι μπορούν να αναπαύουν κάθε πονεμένη ψυχή και να την κατευθύνουν σωστά στην πνευματική ζωή.
  
  Η εσωτερική ακαταστασία ως αποτέλεσμα της αμαρτίας έχει αντίκτυπο και στο σώμα, όπως μας βεβαιώνει και η σύγχρονη ιατρική επιστήμη. Μια
  ήσυχη και καθαρή συνείδηση δίνει στον άνθρωπο ψυχική ισορροπία και αποτρέπει τις ασθένειες εκείνες που έχουν την αιτία τους στην ψυχική διάθεση.
Ποιος είναι ο βαθύτερος σκοπός του μυστηρίου του Γάμου: (εν. 25)
1. Η Εκκλησία ευλογεί και εντάσσει στο σώμα της την ένωση του άνδρα και της γυναίκας, ως ένα σώμα, με το μυστήριο του Γάμου. Με την ευλογία του Θεού, η ένωση αυτή γίνεται συζυγία, κοινωνία ζωής και σωμάτων με στόχο την τελείωση των προσώπων και τη σωτηρία. Η απόκτηση παιδιών δεν είναι ο πρώτος ή ο μοναδικός σκοπός του Γάμου. Τα παιδιά είναι καρπός της αγαπητικής σχέσης των συζύγων. Έτσι, δημιουργείται η οικογένεια.
Ποια είναι η σημαντικότερη στιγμή του μυστηρίου του Γάμου; ή Τι συμβολίζει η άρμοση των χειρών; (εν. 25)
1. Η σημαντικότερη στιγμή του μυστηρίου του Γάμου είναι όταν ο ιερέας ενώνει τα χέρια των νυμφευόμενων (η λεγόμενη «άρμοση των χειρών»). Η ωραία αυτή συνήθεια σημαίνει την αδιάσπαστη ένωσή τους αλλά και την τιμή που δείχνει στο νέο ζευγάρι ο Θεός, ο οποίος οδηγεί τη γυναίκα προς τον άνδρα ως νυμφαγωγός. όπως κάποτε είχε οδηγήσει την Εύα προς τον Αδάμ.
Γιατί ο απόστολος Παύλος ονομάζει «μέγα» το μυστήριο του Γάμου; (εν. 25)
1. Ο απόστολος Παύλος ονομάζει «μέγα» το μυστήριο του Γάμου, διότι η ένωση του άνδρα και της γυναίκας εις σάρκα μίαν έχει ως πρότυπο την ένωση του Χριστού με την Εκκλησία. Γι' αυτό τονίζεται ότι ο άνδρας αγαπά και φροντίζει τη γυναίκα όπως αγάπησε την Εκκλησία ο Χριστός (δηλαδή μέχρι θανάτου), η δε γυναίκα υπακούει στον άνδρα όπως η Εκκλησία στο Χριστό. Ο άνδρας θεωρείται ως κεφαλή της γυναίκας όχι με την έννοια της εξουσίας, αλλά με την έννοια της θυσίας όπως ακριβώς συνέβη με το Χριστό, που είναι η κεφαλή της Εκκλησίας.
Ποιος είναι ο συμβολισμός των δακτυλιδιών, των στεφανίων, το κοινού ποτήριου, του χορού του Ησαΐα και της ρίψης ρυζιού; (εν. 25)
1. 1. Τα δακτυλίδια είναι η σφραγίδα της ένωσης αλλά και η έκφραση της σταθερότητας της σχέσης, της αμοιβαίας εμπιστοσύνης και αλληλοπροσφοράς των συζύγων.
  2. Τα στεφάνια αποτελούν την επιβράβευση για την εντιμότητα της ζωής των νυμφευόμενων μέχρι το Γάμο. Οι σύζυγοι στεφανώνονται ως άρχοντες, διότι αποκτούν και πάλι τη θέση του συνδημιουργού.
  3. Το κοινό ποτήριο μας θυμίζει, ότι κάποτε το μυστήριο του Γάμου γινόταν μαζί με τη Θεία Ευχαριστία και ότι οι νεόνυμφοι μεταλάμβαναν. Υπενθυμίζει, επίσεις,ότι σι σύζυγοι θα έχουν πλέον κοινή συμμετοχή στις χαρές και στις λύπες.
  4. Ο χορός γύρω από το τραπέζι με το τροπάριο «Ησαΐα χόρευε...» εκφράζει τη χαρά και το πανηγυρικό αίσθημα που συνοδεύει το Γάμο.
  5. Επίσης έκφραση ευχής για την ευτεκνία και την προκοπή του ζεύγους είναι το ρύζι που ρίχνεται κατά τη διάρκεια του χορού.
Γιατί η Εκκλησία δεν επικροτεί την επιλογή (για τους βαπτισμένους χριστιανούς) του πολιτικού γάμου; (εν. 25)
1. Για την Εκκλησία ο πολιτικός Γάμος έχει το χαρακτήρα ενός συμβολαίου, μιας επίσημης συμβολαιογραφικής πράξης. Το μυστήριο του Γάμου, ενώνει τους συζύγους με τη θεϊκή ευλογία προβάλλει ως πρότυπο της αγάπης των συζύγων τη σχέση Χριστού και Εκκλησίας. Έξω από τα πλαίσια του μυστηρίου, ο Γάμος είναι ένα απλό κοινωνικό γεγονός. Ο πολιτικός γάμος εκφράζει την επιλογή των συζύγων ν' αποξενωθούν από την εκκλησιαστική παράδοση. Γι' αυτό και μετά από έναν πολιτικό γάμο, δημιουργούνται προβλήματα στη συμμετοχή του ζευγαριού σε άλλα μυστήρια της Εκκλησίας.
Γιατί η Ιεροσύνη είναι το κριτήριο της γνησιότητας της Εκκλησίας; (εν. 26)
1. Το μυστήριο της Ιεροσύνης συνέστησε ο Χριστός με την εκλογή των αποστόλων, τους έδωσε την «εξουσία» να συγχωρούν αμαρτίες, να τελούν το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας και να διδάσκουν. Μετά το Χριστό, οι απόστολοι όρισαν τους διαδόχους τους με χειροτονία (επίθεση των χειρών). Η Ιεροσύνη στην Ορθόδοξη Εκκλησία έχει αδιάσπαστη τη συνέχεια των χειροτονιών. Αυτό ονομάζεται «αποστολική διαδοχή» και είναι κριτήριο της γνησιότητας της Εκκλησίας.
Ποιοι είναι οι βαθμοί της ιεροσύνης και ποιο το έργο τους;
1. Οι τρεις βαθμοί της ιεροσύνης (επίσκοπος, πρεσβύτερος διάκονος). Ο διάκονος είναι βοηθός των πρεσβυτέρων και των επισκόπων. Ο πρεσβύτερος αναλαμβάνει την τέλεση των μυστηρίων και το κήρυγμα, για να «ανακαινίζει» το λαό του Θεού ως πνευματικός οδηγός του. Ο επίσκοπος καλείται να γίνει μιμητής του Χριστού δηλαδή, πρόθυμος πάντοτε να θυσιάζεται για το ποίμνιο του, εγγυάται την ενότητα και την ορθή πίση της κοινότητας που ποιμαίνει.
Ποια η έννοια της εξουσίας στην Εκκλησία; (εν. 26)
1. Η Ιεροσύνη δεν είναι αξίωμα και εξουσία με την κοσμική σημασία, αλλά με την πνευματική. Σκοπός της είναι η διακονία του λαού. Κάθε λειτούργημα στην Εκκλησία είναι διακονία. Στην Ορθοδοξία, ακόμη και η πολιτική εξουσία νοείται ως διακονία (υπουργός= διάκονος) του λαού του Θεού. Όπου χάνεται αυτή η συνείδηση, εμφανίζεται στη ζωή του ιερέα ο επαγγελματισμός.
Γιατί μπήκαν στη θεία λατρεία οι ύμνοι; (εν. 30)
1. Ώθηση για τη δημιουργία τους έδωσαν και οι αιρετικοί που με ελκυστικούς ύμνους διέδιδαν την αιρετική τους πίστη. Έτσι η Εκκλησία για να τους αντικρούσει, πέρασε μέσα από τους ύμνους της τη δική της αλήθεια.
Πως δημιουργήθηκε το πρόβλημα της "λειτουργικής γλώσσας" και πώς αντιμετωπίστηκε ; (εν. 31)
1. Αρχικά η λειτουργική γλώσσα ήταν η κοινή, ελληνιστική μορφή της και αργότερα η αττικίζουσα γλώσσα των Πατέρων. Η λειτουργική μας γλώσσα δεν επιδιώκει τον εντυπωσιασμό, αλλά την προσέγγιση του πιστού και τη δημιουργία κατάνυξης στην καρδιά του. Η ανάγκη όμως της συνέχειας και ο κίνδυνος διάσπασης της παράδοσης συνέβαλαν στη διατήρηση της γλωσσικής μορφής της λατρείας παρά την εξέλιξη της ελληνικής γλώσσας (ομιλουμένη-λαϊκή) μετά τον 11ο αιώνα.
  
  Σπουδαία ήταν η ενέργεια του Οικουμενικού Πατριαρχείου (Εθναρχίας) το 16ο αιώνα, όταν η απόσταση της λαϊκής γλώσσας από τη γλώσσα της λατρείας μεγάλωσε πολύ. Η γλώσσα των ευχών και των ύμνων διατηρήθηκε, το κήρυγμα όμως άρχισε να γίνεται σε απλούστερη μορφή.
  
  Η νεότερη ελληνική (ομιλουμένη) δεν είναι διαφορετική γλώσσα από τη γλώσσα της λατρείας, όπως οι λατινογενείς γλώσσες στη Δύση σε σχέση με τη λατινική, αλλά η φυσική εξέλιξή της.
  
  Αρκεί, συνεπώς, η σχολική παιδεία για την κατανόησή της. Τα κείμενα, άλλωστε, της λατρείας μας επαναλαμβάνονται και, όταν η συμμετοχή μας στη λατρευτική ζωή είναι τακτική, εξοικειωνόμαστε με αυτά. Στη «λατρευτική αγωγή» των πιστών, μεγάλη είναι η συμβολή των μεταφράσεων. Ήδη υπάρχουν μεταφράσεις για πολλές ακολουθίες.
  
  Για πολλούς η ορθή λύση είναι: διατήρηση της γλωσσικής μορφής της λατρείας μας, που για μας τους Έλληνες έχει και εθνική σημασία, και βοηθητική χρήση μεταφράσεων. Οι νέοι όμως ύμνοι και ευχές μπορούν να γράφονται στη σημερινή γλωσσική μορφή.
Ποιος είναι ο σκοπός της εκκλησιαστικής μουσικής στη λατρεία; (εν. 31)
1. Η βυζαντινή μουσική είναι συνέχεια της αρχαίας ελληνικής μουσικής. Σκοπός της είναι να δημιουργεί πνεύμα κατάνυξης και ευλάβειας. Κατά τους αγίους Πατέρες μας, η ψαλμωδία δεν είναι «ευφωνίας σπουδή» (επίδειξη φωνητικών προσόντων), αλλά υποβοήθηση των πιστών να δεχτούν τη θεολογία των ύμνων. Είναι καθαρά φωνητική και απέκλεισε από την αρχή τη χρήση των μουσικών οργάνων. Μουσικό όργανο γίνεται στη λατρεία ο ίδιος ο πιστός, που αινεί το Θεό με την ψυχή πρώτα και μετά με τη φωνή του.
Ποιοι λόγοι συντέλεσαν στη σταδιακή απομόνωση των λαϊκών από τη λατρεία; Ποιες λύσεις προτείνονται; (εν. 32)
1. Σήμερα ο μεγαλύτερος αριθμός των πιστών προσέρχεται στη λατρεία ως θεατής και όχι ως συμμέτοχος. Τα τελούμενα από τον ιερέα αγνοούνται από τους λαϊκούς είτε διότι δεν τα βλέπουν είτε διότι δε γνωρίζουν το νόημά τους. Οι πιστοί είναι, επίσης, απομονωμένοι από την ψαλμωδία (εφόσον το έργο αυτό έχει ανατεθεί μόνο στους ψάλτες).
  
  Τα αίτια για τα παραπάνω οφείλονται στο οτι μετά τον 5ο αιώνα, εμφανίστηκε η τάση της σταδιακής υποβάθμισης των λαϊκών στη λατρεία, επειδή ο αριθμός των χριστιανών αυξήθηκε ιδιαίτερα και δεν υπήρχε, πλέον, η βεβαιότητα για την πίστη των παρισταμένων προσώπων. Το φαινόμενο αυτό συνοδεύτηκε από την κατάργηση του θεσμού των κατηχουμένων, δηλαδή κατάργηση της προετοιμασίας για το Βάπτισμα με την κατάλληλη διδασκαλία.
  
  Ως λύσεις προτείνονται η ενημέρωση και η ενεργοποίηση των πιστών.
  
  Ενημέρωση: Το έργο αυτό μπορεί να επιτελεστεί με πολλούς τρόπους: μ' ένα πρόγραμμα κατήχησης των λαϊκών όλων των ηλικιών με την κυκλοφορία σχετικών βιβλίων, με κατάλληλα μαθήματα στα σχολεία, αλλά, κυρίως, με τη μύηση των πιστών από τους κληρικούς, όταν προσέρχονται στη Θεία Ευχαριστία, στο Βάπτισμα ή στο Γάμο.
  
  Ενεργοποίηση: Θα μπορούσαν, για παράδειγμα, να συμμετέχουν στην ψαλμωδία ή τα αναγνώσματα. Ιδιαίτερα κατά τη Θεία Ευχαριστία, επιβάλλεται να ψάλλουν καθώς και να απαγγέλλουν όλοι μαζί το «Σύμβολο της Πίστεως» και την «Κυριακή Προσευχή». Το ζητούμενο είναι να υπάρξει στη λατρεία η «συνιερουργία», δηλαδή η απόλυτη συνεργασία μεταξύ κλήρου και λαού.